آشنایی با محصولات نظامی جمهوری اسلامی ایران وجهان (بخش هشتم جت جنگنده گلاستر میتئور)

دوشنبه, ۲ شهریور ۱۳۹۴، ۰۷:۰۰ ق.ظ

آشنایی با محصولات نظامی جمهوری اسلامی ایران وجهان (بخش هشتم جت جنگنده گلاستر میتئور)

مقاله ای که در زیر درمورد تولیدات نظامی ایران امده به نقل از منابع داخلی و خارجی است و هیچ کدام از مورد ذکر شده مورد تائید و یا رد وبسایت رسمی خلبانان نیست

شایان به ذکر است ممکن است بسیاری از سلاح های که در ادامه به انها خواهیم پرداخت تنها از چند پیش نمونه و یک نمایش تلویزیونی فراتر نرفته باشد (به هر دلیلی) و یا اینکه به تولید انبوه رسیده باشد و البته از میزان تولید شده انها اطلاعی در دست نیست جزء تعداد به نمایش گذاشته شده و یا دیده شدن انها در رژه ها و نمایش های عمومی

تلاش شده تمامی محصولات به صورت کوتاه معرفی شود ولی ممکن است برخی محصولات توضیح کامل داده شده باشد

جت جنگنده گلاستر میتئور

ساخت یک جت جنگی در انگلستان به سال ۱۹۲۹ بر میگردد زمانی که یک افسر جوان با نام فرانک ویتل طرحی برای ساخت یک هواپیما با موتور توربین گازی را داد. در ان زمان این نظریه بیشتر شبیه بازی می ماند و یک بلند پرواز احمقانه .با وجود این وی اولین موتور جت را در سال ۱۹۳۰ روی زمین ازمایش کرد که تنها ۸۰ سانتیمتر طول داشت و اختراع موتور جت را با نام خودش ثبت کرد

ویتل در سال ۱۹۳۶ شرکت کوچکی با نام پاور جت را ایجاد کرد تا اختراع خود را به صورت عملیاتی استفاده کند.وی در سالهای ۱۹۳۷ و ۱۹۳۸ چندین ازمایش را روی چند موتور جت انجام داد و اگرچه این موتور بسیار وحشت ناک بود همواره تمایل برای از کنترل خارج شدن بود ولی در سال ۱۹۳۸ نیروی هوایی راضی شد تا به روی طرح ان سرمایه گذاری کند

در ماه زوئن سال ۱۹۳۹ نیروی هوایی از ویتل خواست تا ساخت یک موتور توربوجت را با نام دبلیو ۱ را اغاز کند و کمپانی گلاستر نیز برای ساخت یک جت جنگی تکلیف شد. اخبار رسیده اطلاع میداد که المانها نیز به دنبال یک جت جنگی هستند. با وجود این طرح ساخت یک توربوجت اگرچه مورد توجه نیروی هوایی بود ولی در بالاترین اولویت نبود زیرا نیروی هوایی با درگیر شدن در نبرد بریتانیا در تابستان سال ۱۹۴۰ بیشتر توجه خود را صرف ساخت جنگنده های موتور پیستونی چون هاوکر هاریکن و اسپید فایر کرد

در همان زمان کمپانی گلاستر طرحی با نام جی ۴۱ را به نیروی هوایی پیشنهاد داد که یک جت دو موتوره بود و نیروی هوایی خواهان تولید ان شد. همزمان شرکت گلاستر یک طرح تک موتوره با نام جی۴۰ را در دست داشت که درواقع یک طرح تحقیقاتی برای ازمایش موتور دبلیو ۱ بود. تا ان زمان هیچ جتی در اسمان پرواز نکرده بود از این رو نیاز به یک نسخه ازمایشی بود

هواپیمای ازمایشی جی ۴۰ با نام گلستر ویتل نامیده شد و اولین پرواز خود را در ۱۵ اوریل سال ۱۹۴۱ انجام داد.جی ۴۰ طرح جالبی بود دارای یک موتور جت در مرگز بدنه بود و دارای ورودی هوا در جلوی بدنه که از دو بال بدون پس گرا و سه ارابه فرود بهره می برد که دو ارابه فرود زیر بال و یکی در زیر دماغه بود و همگی جمع شونده بودند

جی۴۰ نخستین هواگرد انگلیسها که با موتور جت پرواز کرد و یک طرح ازمایشی بود

جی۴۰ دارای یک موتور ویتل دبلیو۱ بود که ۸۵۰ پاوند رانش ایجاد میکرد و هواپیما به سرعت ۵۵۰ کیلومتر بر ساعت می رساند که البته سرعترین هواپیما زمان خود نبود ولی این موتور باعث رشد موتور جدید دبلیو ۲ بی شد که دارای بیشترین سرعت ۷۵۰ کیلومتر بر ساعت بر روی جی ۴۰ در پیش نمونه دوم بود که سریعتر از هر جنگنده پیستونی بود. دو فروند جی ۴۰ ساخته شد که پیش نمونه دوم در سال ۱۹۴۳ از دست رفت ولی درس های لازم را به انگلیسیها داد

با وجود موفق بودن طرج گلستر ویتل ولی طرح جی ۴۱ که نام گلستر میتئور( شهاب) به ان داده شده بود کند پیش می رفت. مشکل اساسی تولید موتور جت بود زیرا خط تولید ان پیچیده بود و شرکت پاور جت اقای ویتل که یک شرکت نو پا بود که حتی یک موتور تا کنون در خط تولید نداشت از پس ان بر نی امد و از این رو گلستر به دنبال شرکت دیگری داشت

در همان زمان دو شرکت رولز ریس و هاوکر نیز به صورت موازی روی موتور جت کار میکردند . رولز ریس در ادامه کار به موتوری با نام درونت دست یافت که ۲۰۰۰ پاوند رانش داشت و هاویلند نیز موتور با نام اچ۱ با ۲۴۰۰ پاوند رانش تولید کرد . ولی در ان زمان همچنان شرکت نو پای ویتل جلوتر بود. همان طور که گفته شده این شرکت موتور جدید دبلیو ۲ بی که قدرت بالاتری داشت و می توانست ۱۶۰۰ پاوند رانش یعنی دو برابر دبلیو ۱ قدرت فراهم کند را توسعه داده بود . از این رو روی اولین نمونه میتئور موتور دبلیو ۲ بی نصب شد

نیروی هوایی خواهان ۱۲ پیش نمونه میتئور شد ولی تنها هشت پیش نمونه تولید شد . چهار پیش نمونه اول به موتور دبیلو ۲ بی مجهز شدند و در ژوئن سال ۱۹۴۲چندین بار روی باند حرکت کرد و کارایی کلی ان خوب بود و در ۵ مارس سال ۱۹۴۳ اولین پرواز خود را انجام داد

پنجمین پیش نمونه تولید به دو موتور هاویلند هالفورد اچ۱ مجهز شد و با وجود کارایی مناسب ولی هرگز این موتور روی هیچ کدام از نسخه های تولید میتئور نصب نشد ولی بر روی چند جنگنده دیگر انگلیسی نصب شد. در نهایت هشتمی پیش نمونه نیز به موتور رولر ریس مجهز شد

ازمایشات تا میانه سال ۱۹۴۳ تمام شد ولی در نیروی هوایی به دلایلی نیاز به عملیاتی کردن زودهنگام میتئور نداشت زیرا موتورهای جت نخستین عمر کم و مصرف بالای داشتند و در سال ۱۹۴۳ عملا برتری هوایی نازیها از دست رفته بودند و نیازی به میتئور نبود. ولی در سال ۱۹۴۴ با ورود جت ام ایی ۲۶۲ در المان به خدمت ، نیروی هوای انگلستان تولید ۲۰ فروند میتئور را برای ارزیابی عملیاتی در دستور کار قرار داد و سرانجام در ۲۷ جولای سال ۱۹۴۴ رسما عملیاتی شد(برای اشنایی با میشراسمیت ۲۶۲ اینجا را کلیک کیند(

اولین نسخه میتئور مارک۱ بود

میتئور یک جت جنگی تمام فلزی با بالی صاف و بدون پس گرایی که دارای دو موتور جت درون غلاف در میانه هر کدام از بالاها بود. بدنه به شکل مدولار طراحی شده بود و این از تجارب نبرد بریتانیا بود زیرا اینگونه میشد بخش های مختلف را در کارخانه های مختلف ساخت و در جای دیگر ان را سرهم کرد.این نسخه از موتور رولز ریس ترنت استفاده میکرد. همان طو که گفته شد عدم توان تولید موتور دبلیو۲ بی باعش رفتن به سراغ موتور ساخت رولز ریس شد.این موتور ۱۷۰۰ پاوند رانش ایجاد میکرد و دارای عمر خدمتی ۵۰ ساعت بود

در مرحله اول قرار بود مجهز به شش توپ ۲۰ م م در دماغه شود که سه توپ در هر صوی دماغه ولی تنها یک پیش نمونه شش توپ داشت و نسخه تولید دارای چهار توپ بود که دو عدد در هر سمت بود . دلیل حذف دو توپ شکایت خدمه زمینی به عدم دستراسی به بخشهای مختلف این توپها به دلیل فشردگی زیاد بود. این توپ ها دارای سرعت اتش ۷۵۰ گلوله بر دقیقه بودند و روی هم ۲۰۰۰ گلوله حمل میشد

خلبان دارای یک کابین تحت فشار بود که بر روی پنل اصلی دارای یک سایت اتش ساده درجه بندی شده بود و در نمونه اولیه فاقد صندلی پرتاب شونده بود . هواپیما تنها یک مخزن سوخت ۷۵۰ لیتری را در پشت سر کابین حمل می کرد و هیچ مخزن سوخت درون بالها نداشت ولی می توانست یک مخزن سوخت خارجی زیر بدنه با ظرفیت ۴۷۷ لیتر را حمل کند

تا ژوئیه سال ۱۹۴۴ اولین اسکادران از این جنگنده متشکل شد. فشار زیادی روی این اسکادران بود که با در نظر گرفتن سرعت ۷۵۰ کیلومتر بر ساعت این جنگنده در ارتفاع متوسط و بالا ، بتواند بمب های بالدار وی۱ را شکار کند. خلبان باید خود را به سرعت به وی۱ می رساند و ان را در اسمان شکار میکردند ولی تنها ۱۳ مورد شکار وی۱ توسط میتئور ثبت شد که بسیار ناچیز بود .مدتی نیروی هوایی خواهان ارسال میتئور برای اسکورت بمب افکنها بر فراز المان بود ولی برد کم ان باعث لغو این برنامه شد . در کل تنها ۲۰ فروند میتئور مارک۱ ساخته شد که خلبانان از هدایت پذیری ان در کل راضب بودند اگرچه در ارتفاع کم و سرعت پایین عملکرد خوبی نداشت ولی میتئور متعلق به اینده بود و نیروی هوایی سلطنتی مسمم برای سرمایه گذاری رو این طرح

اولین نسخه تولید انبوه میتئور که وارد خدمت شد میتئور مارک۳ بود که در دسامبر سال ۱۹۴۴ وارد خط تولید شد و تولیدش تا سال ۱۹۴۷ ادامه داشت

این نسخه سوخت بیشتری داشت و دارای کابینی جدید حبابی شکل بود که با کابین مارک۱ فرق داشت . از بدنه تقویت شده بهره میبرد ولی بزرگترین تلفات ان نصب موتور ارتقا یافته ترنت بود که دارای قدرت ۲۰۰۰ پاوند رانش بود . این موتور سنگینتر بود و خود یک راه حل برای افزایش تعادل جنگنده در مانورهای تند بود

در سه ماه اخر جنگ چند فروند میتئور ۳ برای اولین بار به فرانسه رفته و انجا مستقر شدند و چندین نبوت پرواز پشتیبانی هوایی انجام دادند که شامل حمله به اهداف زمینی بود. خلبانان مشتاق بودند تا با ام ایی۲۶۲ درگیر شوند ولی ترس از سقوط یکی از انها و افتادن لاشه ان دست المانها باعث شد تا به انها اجازه پرواز بر فراز خاک دشمن را ندهد. بع داز پایان جنگ دو میتئور مجهز به غلاب فرود روی ناو شدند و ازمونهای را روی ناو های انگیسی انجام دادند ولی نیروی دریایی جنگنده سوپر ماریلند اتک را انتخاب کرد. در مجموع ۲۱۰ فروند مارک۳ ساخته شد

میتئور ۳ کارایی بالاتری نسبت به میتئور ۱داشت ولی مشخص شد که هنوز به تمام پتانسیل خود دست پیدا نکرده است. از این رو با چندین تست در تونل باد مشخص شد میتواند تنها با کمی تغییر در شکل نوک بال و کاهش پسای بدون افزایش قدرت موتور سرعت را تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت افزایش داد. بدینسان نسخه جدید میتئور ۳ اس تولید شد که بین سالهای ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۷ در همان قابل خط تولید میتئور ۳ تولید شد

میتئور مارک۳

در همان زمان کار روی نسخه جدید از موتور رولز ریس با نام درونت به پایان رسیده بود که قدرت بیشتر و عمر بیشتری داشتند و میتوانست ۳۵۰۰ پاوند رانش ایجاد کند. اولین میتئور با این موتور در جولای سال ۱۹۴۵ پرواز کرد و به ان لقب میتئور اف۴ داده شد

یکی از پیش نمونه ها با حذف چهار توپ ان توانست با رسیدن به سرعت ۹۹۱ کیلومتر بر ساعت برسد که یک رکورد سرعت را در سال ۱۹۴۶ به جای بگذارد و سرانجام در سال ۱۹۴۷ نسخه اف ۴ در خط تولید جایگزین میئتور ۳ شد

این نسخه می توانست به سرعت ۹۳۰ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند و برد ان با توپ پر ۹۸۰ کیلومتر بود و دارای سقف پرواز ۱۲۲۰۰ متر بود

۵۳۵ فروند نسخه اف۴ ساخته شد که اولین نسخه صادراتی میتئور نیز بود و به صورت چشمگیری نیز صادر شد و ارژانتین، بلژیک، مصر ، دانمارک و هلند از جمله مشتریان ان بودند. بعدها ۹۲ فروند اف۴ در دهه ۱۹۵۰ تبدیل به هدف پرنده کنترل از راه دور برای تمرین پدافند شدند که یو ۱۵ نامیده شدند

در ادمه در ۱۳ جولای سال ۱۹۴۹ نسخه شناسایی میتئور بر اساس نسخه اف۴ پرواز کرد که اف ار ۵نامیده شد که دارای دو دوربین در عقب و یک دوربین در جلوی هواپیما بود. تنها یک نمونه از این نسخه ساخته شد که سقوط کرد و خلبان ان کشته شد

میتئور اف۴

یکی از پر کاربرد ترین نسخه های میتئور نسخه تی ۷ بود. تی۷ نسخه اموزشی میتئور بود که بر اساس اف۴ ساخته شده و دارای دو کابین پشت سر هم بود و البته فاقد سلاح. این نسخه در سال ۱۹۴۸ پرواز کرد و به صورت گسترده ای نیز صادر شد و برای چند دهه حتی بعد از خروج از خدمت نسخه رزمی میتئور به عنوان جت اموزشی در برخی کشور ها در خدمت ماند و در مجموع ۶۵۰ فروند ان ساخته شد

پر تولید ترین نسخه میتئور نسخه اف۸ است . این نسخه نمونه بهبود یافته اف۴ است که در اوت سال ۱۹۴۹ پرواز کرد.

این نسخه دارای همان شکل جدید بال در اف۴ است ولی ۷۶ سانتیمتر کشیده تر بود و همچنین ۴۵۰ کیلوگرم سنگینتر . بال هواپیما بلندتر شده بود و دم نیز ارتقا یافته بود و کارایی کلی ایرودینامیکی هواپیما افزایش یافته بود

از دیگر تغییرات اف۸ میتوان به نصب موتور پرتوانتر رولز ریس درونت ۸ اشاره کرد که دارای خروجی ۳۶۰۰ پاوندی بود که مصرف سوخت کمتری نیز داشت. با این تغییر موتور میتئور اف۸ به ۹۶۵ کیلومتر بر ساعت و سقف پرواز ۱۳۱۰۰ متر رسید. همچنین این نسخه اولین سنخه میتئور بود که مجهز به صندلی پرتاب شونده بود و در یک جایگاه زیر هر بال(دو جایگاه در کل) که در بیرونی ترین قسمت بال نصب شده بود توان حمل تا دو بمب ۴۵۰ کیلوگرمی ویا تا ۱۶ راکت و یا دو مخزن سخت ۴۵۵ لیتری را داشت

نسخه اموزشی که تی ۷ نامیده شد

اف۸ بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۵ تولید شد ولی هرگز در هد اندازه دو جنگنده هم دوره خود یعنی میگ۱۵ شوروی و اف۸۶ امریکایی نبود. هر دو دست کم ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت سریعتر و البته به دلیل بالهای پس گرایی خود بسیار چالاکتر بودند و البته خود نیروی هوایی انگلستان از اف۸ در نقش حمله به رزمین زمنی استفاده کرد و در کره نقش اصلیش حملات هوا به زمین بود

در مجموع ۱۵۵۰ فروند اف۸ تولید شد که شامل ۱۵۰ فروند در فوکر هلند و ۱۵۰ فروند در بلژیک تولید شد . بر اساس نسخه اف۸ نسخه شناسایی اف ار ۹ تولید شد که اولی نسخه شناسایی میتئور بود که به خط تولید رسید. این نسخه چهار توپ ۲۰ م م خود را حفظ کرد بود ولی در یک دماغه بزرگتر مجهز به چهار دوربین شد که از زیر، دو طرف و جلوی هواپیما تصویر برداری می کرد.۱۲۶ فروند از این نسخه ساخته شد که برای شناسایی ارتفاع پایین استفاده میشد و تعدادی به اسرائیل و سوریه نیز تحویل داده شد

میتئور اف۸ پرتعداد ترین سنخه میتئور که به دلیل داشتن جایگاهای خارجی زیر بال که در این تصویر مجهز به مخزن سوخت است مدل های دیگر تفاوت داشت

نسخه دیگر با نام پی ار.۱۰ نیز تنها برای نیروی هوایی سلطنتی ساخته شد که نسخه شناسایی ارتفاع بالا بود و فاقد توپ بود و دارای ترکیبی مشابه از نظر چیدمان دوربینها با نسخه اف ار ۹ داشت ولی دوربینهای ان دارای لنزهای برای تصویر برداری در ارتفاع بالا بودند .۵۹ فروند از این نسخه ساخته شد

در اواخر دهه ۱۹۵۰ تعداد ۲۵۰ فروند از میتئور اف۸ به هدف پرنده کنترل شونده از راه دور تبدیل شدند که تا سال ۱۹۷۵ در خدمت ماندن و یو۱۶ نامیده شدند . استرالیا نیز برخی میتئور های خود را با کیتی مشابه در این نقش استفاده کرد که انها را یو ۲۱ نامید

در ژانویه سال ۱۹۴۷ نیروی هوایی خواهان یک جت دو سرنشینه مجهز به رادار برای پرواز در شب و همه گونه شرایط هوایی شد. چندین شرکت طرح های خود را دادند ولی در نهایت این گلاستر بود که نسخه ای دو سرنشینه از میتئور مجهز به رادار در دماغه را پیشنهاد داد. طرح در واقع یک میتئور تی ۷ بود (نسخه اموزشی)که البته ۱٫۵ متر کشیده تر بود و دماغه بزرگی برای حمل رادار داشت. اولین فروند این نمونه که نسخه تغییر یافته یک تی ۷ بود در اکتبر سال ۱۹۴۹ پرواز کرد و در ۳۱ مه سال ۱۹۵۰ پرواز شبانه خود را انجام داد. به این نسخه ان اف.۱۱ گفته شد

نسخه شناسایی اف ار.۹ که در دماغه دوربینها به خوبی مشخص هستند

این نسخه از نظر سازه شبیه تی۷ ولی دارای دو موتور نصب شده روی اف۸ بود و توپ از دماغه برداشته شد و درون بالها نصب شد. در دماغه دارای یک رادار داپلر اس سی ار -۷۲۰ مجهز شد که تصاویر رادار بر روی یک نمایشگر در کابین عقب دیده میشد و می توانست یک بمب افکن را در شب در برد ۱۰ کیلومتری کشف کند. ۳۰۷ فروند از این نسخه تولید شدکه تعدادی نیز صادر شد

تولید نسخه شبانه با ان اف.۱۲ و ان اف ۱۳ ادامه .ان اف۱۳ با ان اف۱۱ فرق زیادی نداشت تنها دارای یک قطب نمایی جدید و یک سیستم خنک کننده کابین برروز داشت و ۴۰ فروند از ان تولید شد

ان اف۱۲ دارای موتور قویتر درونت ۹ بود که ۳۹۰۰ پاوند رانش ایجاد میکرد و دارای رادار امریکایی ای پی اس ۲۱ ساخت وستنگهاوس بود. این نسخه نیز صادر شد و سوریه و اسرائیل نیز ان را تحویل گرفتند و ۱۰۰ فروند ان تولید شد

ان اف۱۴ نسخه شبانه بعدی بود که ۱۰۰ فروند از ان ساخته شد دارای کابینی اصلاح شده و رادار امریکای ای پی کیو ۴۳ بود که دارای برد ۱۵ کیلومتر بود و دقت بسیار بهتری داشت

تا سال ۱۹۵۷ در مجموع ۳۹۴۷ فروند میتئور ساخته شد

ان اف۱۱ نسخه رزم شبانه دارای یک رادار بزرگ در دماغه خود

میتئور بعداز جنگ جهانی دوم به دست کم ۱۵ کشور جهان فروخته شد. در جنگ کره به کار رفت و جای جنگنده اسپید فایر را گرفت. در این جنک تعدادی از ان شکار میگ۱۵ شد که از هر نظر از میتئور برتر بودند و در نهایت میتئور تنها در نقش جنگنده تهاجمی ایفای نقش کرد . در نبرد سال ۱۹۵۶ کانال سوئز برای انگلستان در نقش تهاجمی ظاهر شد و در اوائل دهه ۱۹۶۰ از خدمت خارج شد اگرچه تا اوائل دهه۱۹۷۰ در نقش اموزی در خدمت باقیماند

میتور نخستین جت بسیاری از کشورها بود. اولین جت در خدمت اسرائیل میتئور بود. اسرائیل در سال ۱۹۵۳ توانست ۷ فروند تی ۷ و ۱۱ فروند اف۸ دریافت کند تا وارد عصر جت شود. دست کم ۵۰ فروند دیگر به صورت دست دوم از چند کشور تحویل گرفت و در نبرد کانال سوئز در سال ۱۹۵۶ از انها بهره برد ولی اسرائیل به دلیل کارایی کم این جنگنده در برابر میگ۱۵ مصری ، از ان در حملات زمینی بر روی خطوط استفاده میکرد و تا سال ۱۹۶۲ از ان بهره بردند

سوریه نیز در سال ۱۹۵۳ تعداد میتئور را در انواع رزمی و شناسایی تحویل گرفت و در جنگ سال ۱۹۵۶ از انها استفاده کرد ولی در اواخر همان دهه انها را با میگ۱۷ جایگزین کرد

از دیگر مشتریان میتئور میتوان به

ارژانتین، المان غربی، فرانسه ،استرالیا، بلژیک،نروژ،برزیل، کانادا ، دانمارک،اکوادور ، مصر،هلند، نیوزلند، افریقای جنوبی و سوریه اشاره کرد

منابع:

برخی عکسها از : iranianpilots.blog.ir و دیگر خبر گذاری های داخلی از جمله مشرق نیوز گرفته شده